Creative Commons (CC)

Op deze pagina vind je informatie over de Creative Commons CC licenties:

• wat CC licenties zijn, waarvoor je ze kunt gebruiken Het wat en waarom van Creative Commons
• op welke manier je ze gebruikt CC licenties in de praktijk
• welke rol CC licentie spelen bij het publiceren in open access

Wat en waarom Creative Commons?

De Creative Commons (CC) licenties geven aan hoe anderen jouw werk mogen gebruiken. Wat zij wel en niet met je werk mogen doen. Deze gebruiksrechten zijn ruimer dan het recht op citeren en parafraseren die altijd gelden. Zo mag je het werk kopiëren, verspreiden, aanpassen en er op voortbouwen. Wat de gebruiker precies mag kan per licentie verschillen. Door het gebruik van deze licenties:

• geef je vooraf duidelijkheid aan de lezer
• zorg je ervoor dat publicaties toegankelijker zijn en daardoor bekender zijn
  Zie bijvoorbeeld de artikelen "Publicaties in Open Access hebben meer impact*" [Scienceguide 2021] of "The state of OA: a large-scale analysis of the prevalence and impact of Open Access articles" [Peerj 2018]
• worden je publicaties vaker geciteerd
  Zie hiervoor het artikel "Er is wel degelijk een open access citatievoordeel -maar misschien gaat het daar niet om" [101 Innovations, 2021]
• ondersteun je de ontwikkeling van open access en open science in Nederland
• ondersteun je de kenniscirculatie
• help je nieuwe kennis te genereren in de driehoek van onderzoek, praktijk en onderwijs
• help je de impact van het praktijkgericht onderzoek te vergroten

Zie ook het visie-statement op Open Science van de Vereniging hogescholen (pdf) (2017)

Creative Commons licenties (in de praktijk)

De Creative Commons licenties werken met - maximaal - vier bouwstenen. Daarmee kun je zes verschillende combinaties maken: de CC licentievormen. De beschrijving staat op de website creativecommons.nl/uitleg/. Iedere hogeschool bepaalt zelf welke licentie gekozen wordt.
De basis van elke licentie is CC-BY: als een ander (delen van) je werk gebruikt moet je naam vermeld worden, altijd.

Eens gegeven blijft gegeven
Een eenmaal gegeven Creative Commons licentie kan niet meer worden teruggedraaid of gewijzigd.

Geldigheid
Een Creative Commons licentie geldt alleen als deze in de publicatie (of dataset) is opgenomen.
Alleen het aangeven van een CC licentie in de metadata van de repository is niet voldoende (is niet rechtsgeldig).

Elke Creative Commons licentie regelt 3 zaken:

• de juridische borging
• een toegankelijke beschrijving (waarmee in een oogopslag duidelijk is wat de gebruiker ermee mag) en
• een ‘machine leesbare’ versie van de licentie

Creative Commons en open access

De Berlin Declaration on Open Access uit 2003 (er bestaan meer Berlin Declarations) beschrijft het verband tussen open access en de gebruiksrechten.
Voor elke open access publicatie geldt dat er altijd, naast de vrije toegang tot de informatie, ook het gebruiksrecht daarin is opgenomen. De meest gebruikte standaard voor die gebruiksrechten zijn de Creative Commons licenties. Er bestaan ook andere vormen van gebruiksrechten, vaak geformuleerd door uitgevers. Zij gebruiken eigen varianten van gebruiksrechten voor open access. Daarbij is het opletten of deze gebruiksrechten ook in lijn zijn met de Berlin Declaration.

"Open access contributions must satisfy two conditions: The author(s) and right holder(s) of such contributions grant(s) to all users a free, irrevocable, worldwide, right of access to, and a license to copy, use, distribute, transmit and display the work publicly and to make and distribute derivative works, in any digital medium for any responsible purpose, subject to proper attribution of authorship (community standards, will continue to provide the mechanism for enforcement of proper attribution and responsible use of the published work, as they do now), as well as the right to make small numbers of printed copies for their personal use."

De eerste voorwaarde regelt de toegang, de tweede het gebruiksrecht. Daarbij heeft de auteur de mogelijkheid om te kiezen hoe het gebruiksrecht in te zetten. Daarvoor zijn de zes CC licenties beschikbaar. Open acces wil dus niet zeggen dat de gebruiker altijd alle rechten krijgt.