Open Science Festival 2023

Het praktijkgericht onderzoek was de grote afwezige in de presentaties op het Open Science Festival 2023. Pas tijdens de plenaire afsluitende sessie kwamen enkele personen uit het hbo aan het woord. Toch waren we er wel! Zo’n twintig leden van het DCC-PO volgden donderdag 31 augustus een van de zevenentwintig workshops over Open Science bij Erasmus Universiteit Rotterdam.

In de plenaire openingssessie lanceerde Antonio Schettina, hoofd van de open science afdeling bij Erasmus Universiteit Rotterdam, de oneliner van de dag: “Keep it modular”. Open science is een proces en kan overweldigend zijn voor onderzoekers. Het is daarom zaak gewoon ergens te beginnen. Met kleine stapjes komen we verder.
Aandacht was er ook voor het dit jaar gelanceerde Open Science NL, het regieorgaan Open Science bij NWO, dat de transitie naar open science in Nederland verder moet laten versnellen. Namens het praktijkgericht onderzoek is Sarah Coombs lid van de op 1 juni opgerichte stuurgroep.

Maar hoe gaat open science het leven van onderzoekers dan verbeteren? Gowri Gopalakrishna, bekend van het nationaal onderzoek naar wetenschappelijke integriteit gaf aan dat de eerste prioriteit (na het aanstellen van datastewards) computational reproducibility is.

Het National Open Science Festival 2023 kende naast twee plenaire rondes ook een drietal rondes met vaak zeer interessante werksessies. Onderstaand een kort verslag van vier van die sessies.

Sessie 1.1
Hoe bereiken we de ambitie uit Open Science 2030 in the Netherlands (doel 3.4) dat in 2030 alle Nederlanders via een openbaar platform toegang hebben tot wetenschappelijke publicaties? Dit was het onderwerp van de workshop “Beyond Access”: Making Research Discoverable, Accessible and Inclusive for All. De noodzaak voor het verdwijnen van de betaalmuur werd overtuigend aangetoond door leerkracht basisonderwijs Guido Lacet.
Waarom kan hij niet nagaan waarom er in een handboek over autisme een onderzoek onder apen is gebruikt? Waarom heeft hij geen toegang tot het evidence based onderzoek waar de schoolmethodes die hij gebruikt op zijn gebaseerd? Waarom stuit hij op een betaalmuur als leerlingen goede vragen hebben waar mogelijk in wetenschappelijk onderzoek een antwoord op is gegeven?

En als er al toegang is tot de resultaten van wetenschappelijk onderzoek hoe vindt men deze dan? Zouden we in het hbo toegang kunnen bieden tot de bronnen van de KB? Kunnen we onze collecties en onderzoek toegankelijker maken met Open Knowledge Maps ? Hoe krijgen we de resultaten van praktijkgericht onderzoek beschikbaar via het Netherlands Research Portal? En is het een goede zaak als we Artificial Intelligence gebruiken om de onderzoeksresultaten begrijpelijk te presenteren voor doelgroepen als journalisten of kinderen?

Sessie 2.1
Bij de workshop Funder's perspective on Open Science: 'Switching places’ mocht je al bij de deur kiezen voor welk thema je kwam: FAIR (software) data, Open Access, erkennen en waarderen, participatie en Citizen Science en diversiteit en inclusie. ZonMw probeert deze Open Science thema's te vertalen naar vereisten aan onderzoek om zoveel mogelijk bij te dragen aan de kwaliteit en impact van kennis en onderzoek. Als deelnemer mocht je meedenken over de huidige eisen en eisen die in de toekomst nodig zijn.  Welke criteria zou je zelf stellen om de Open Science thema's te bevorderen?

Sessie 2.5
De workshop gegeven door Ricarda Braukmann van DANS ging over praktische tips om kwalitatieve data herbruikbaar te maken. Kwalitatieve data zijn meestal vastgelegd in teksten afkomstig uit interviews, video en audio opnames, transcripten etc. en bevatten vaak privacygevoelige data en zijn daarom in de regel minder geschikt om te delen. DANS heeft een guidebook uitgebracht met een overzicht welke stappen een onderzoeker kan nemen om de herbruikbaarheid van dit soort data te verbeteren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het gebruik van informed consentformulieren voordat de data worden verzameld, het gebruik van open bestandsformaten en het documenteren van de context van de dataverzameling. Daarnaast bevat het guidebook een beslisboom die de onderzoeker helpt hoe de data al dan niet met verschillende gebruiksvoorwaarden het beste gepubliceerd kunnen worden: open access, restricted access, toegang alleen via een beveiligde omgeving, beschikbaar voor analyses via een aangeleverd analyse protocol of alleen publicatie van de metadata van het project.
Het guidebook bevat ook transcriptie- en annotatietools maar let er wel op dat deze tools niet op veiligheid mbt dataopslag zijn onderzocht. Raadpleeg altijd een privacy officer voordat je zo een tool gaat gebruiken.

Sessie 3.1
In de presentatie van het netwerk van de Thematic Digital Competency Centres kwam het DCC-PO niet voor. Toch lopen we tegen dezelfde knelpunten aan. Waar de TDCC's zich vooral richten op domeinspecifieke knelpunten is de benadering van het DCC-PO interdisciplinair. Mogelijk kunnen we in de toekomst van elkaars werk profiteren.